De oudst bekende voorvader van dit geslacht, die in het derde kwart van de zestiende eeuw woonde te Dordrecht, was mogelijk afkomstig uit Gullegem in Vlaanderen. Ook de familienaam, verwijzend naar het riviertje de Mandel, wijst op een Vlaamse herkomst. De naam werd echter pas gevoerd vanaf de derde generatie en het is mogelijk dat deze niet in mannelijk lijn vererfde, doch als springnaam in vrouwelijke lijn.

Vanaf het einde van de zestiende eeuw waren vijf generaties als o.a. meester-munter, gezworene en waard verbonden aan de Munt van Holland te Dordrecht. Zij waren er lidmaat van de gereformeerde gemeente.

Barent van der Mandele (VIII, 1723-1801) uit tak A vestigde zich te Delft. Diens zoon Johannes van der Mandele (IX, 1750-1818) bekleedde hier verschillende openbare functies en was bovendien makelaar in effecten en obligaties. Hiermee legde hij de basis voor een traditie waarin in de negentiende eeuw diverse telgen met succes werkzaam waren als kassier en commissionair in effecten, veelal gecombineerd met bestuurlijke functies.

Van een begin zeventiende eeuw afgesplitste, jongere tak B werd Adrianus van der Mandel (Vb,7, 1679 - na 1739) kapitein-luitenant-ter-zee en diens oudere broer Isaac van der Mandelen (VIb, 1675-1721) korte tijd drost van de heerlijkheid Hagestein. Deze eindigde echter als bakker te Batavia en ook een aantal van zijn kinderen zou in Oost-Indië wonen en werken, waaronder voor de VOC. In 1789 is deze tak uitgestorven.

Gedeeld: I in zilver twee afgewende zwarte zalmen; II zwart en in een zilveren schildhoofd twee achtspakige zwarte wielen. Helmteken: een zalm van het schild, uitkomend. Dek­kleden: zilver, gevoerd van zwart.

De oudste versie van dit wapen, zoals gevoerd door tak A, wordt aangetroffen op twee anonieme lakzegels, genomen van het­zelfde stempel dat stilistisch op circa 1760 gedateerd kan worden (CBG lakzegels CB-1-910 en CB-VE-MAN). Of en hoe de des­betreffende zegelaar zich tot de familie verhoudt, is onbekend. Het komt echter geheel overeen met het wapen zoals weergegeven in A.A. Vorsterman van Oyen, Stam- en wapen­boek van aanzienlijke Nederlandsche familiën 2 (Groningen 1887), pl. 54.

Leden van de uitgestorven tak B (Vermander, Van Mander) zouden als wapen hebben gevoerd: in zwart een zilveren zwaan met gouden kroon om de hals, zwemmende in blauw water; zie ‘Familie­aantekeningen Van Beest en Vermander (Van Mander)’, in De Ned. Leeuw 82 (1965) 396-402. Een bron voor dit wapen geeft het artikel niet. Dezelfde voorstelling wordt overigens ook gevoerd in de kwartieren I en IV van het gevieren­deelde wapen van de familie Van der Mandere, waarvan de stamvader in 1589 werd geboren te Gent; zie Ned. Patriciaat 7 (1916) 242. Een verwantschap met deze familie is niet gebleken.

×

Gedeeld: I in zilver twee afgewende zwarte zalmen; II zwart en in een zilveren schildhoofd twee achtspakige zwarte wielen. Helmteken: een zalm van het schild, uitkomend. Dek­kleden: zilver, gevoerd van zwart.

De oudste versie van dit wapen, zoals gevoerd door tak A, wordt aangetroffen op twee anonieme lakzegels, genomen van het­zelfde stempel dat stilistisch op circa 1760 gedateerd kan worden (CBG lakzegels CB-1-910 en CB-VE-MAN). Of en hoe de des­betreffende zegelaar zich tot de familie verhoudt, is onbekend. Het komt echter geheel overeen met het wapen zoals weergegeven in A.A. Vorsterman van Oyen, Stam- en wapen­boek van aanzienlijke Nederlandsche familiën 2 (Groningen 1887), pl. 54.

Leden van de uitgestorven tak B (Vermander, Van Mander) zouden als wapen hebben gevoerd: in zwart een zilveren zwaan met gouden kroon om de hals, zwemmende in blauw water; zie ‘Familie­aantekeningen Van Beest en Vermander (Van Mander)’, in De Ned. Leeuw 82 (1965) 396-402. Een bron voor dit wapen geeft het artikel niet. Dezelfde voorstelling wordt overigens ook gevoerd in de kwartieren I en IV van het gevieren­deelde wapen van de familie Van der Mandere, waarvan de stamvader in 1589 werd geboren te Gent; zie Ned. Patriciaat 7 (1916) 242. Een verwantschap met deze familie is niet gebleken.

Genealogisch en historisch

• A.A. Vorsterman van Oyen, Stam- en Wapenboek van aanzienlijke Nederlandsche familiën II (Groningen 1888) 255-257
• A. Staring, ‘Familieaantekeningen Van Beest en Vermander (Van Mander)’, in De Ned. Leeuw 82 (1965) 396-402
• L.A.F. Barjesteh van Waalwijk van Doorn en L.M. van der Hoeven (red.), Rotterdams Kwartierstatenboek (Rotterdam 1990) 118

Biografisch

• Mr. Dr. Karel Paul van der Mandele (XIIId, 1880-1975) in 
  • B.W.N. 2 (’s-Gravenhage 1985) 370-373 
  • A.J. Teychiné Stakenburg, Beeld en beeldenaar. Rotterdam en Mr. K.P. van der Mandele (Rotterdam 1979)
• Willy van der Mandele (XIIIe, 1883-1951) in
  • J.A. en C.C. van der Mandele, Willy van der Mandele, kunstverzamelaar tijdens het interbellum (Zwolle 2020).
     

Biografisch portaal

Zoek op 'Van der Mandele' op de website van het Biografisch Portaal van Nederland.

N.B. De aldaar vermelde personen kunnen ook telgen van gelijknamige, niet-verwante families betreffen.

Archief familie Van der Mandele, 1740-1992, in Stadsarchief Rotterdam (toegang 45; met aanvullingen)

Zie voor meer informatie over de naam Van der Mandele de Nederlandse Familienamenbank.

N.B. De informatie aldaar kan ook een gelijknamige, niet-verwante familie (of families) betreffen.